Zanim przedstawimy główne zasady moralności muzułmańskiej dotyczące bioetyki, w tym np. sztucznego zapłodnienia, transplantacji organów i diagnozy prenatalnej, będzie pożytecznie wskazać na różne źródła islamskiego prawa.
   Sukcesywnie będziemy definiować pojęcia osoby ludzkiej i śmierci. Ich definicje są kluczowymi elementami bioetyki człowieka, ponieważ pojęcie osoby ludzkiej określa stosunek wierzącego do dobrowolnego przerywania ciąży i stosunek do prokreacji za pomocą medycyny (sztuczne zapłodnienie, zapłodnienie in vitro i in vivo, "wypożyczenie łona").
   Oprócz tego współczesna medycyna pozwala w bardzo wczesnym stadium postawić diagnozę prenatalną wrodzonych deformacji i chorób dziedzicznych (na podstawie anamalii genetycznych). Decyzja o donoszeniu lub przerwaniu ciąży u każdego człowieka zależy od pojmowania przez niego życia i osoby ludzkiej.
   Drugie istotne pojęcie w bioetyce dotyczy śmierci, ponieważ związana jest z nim transplantacja organów, zwłaszcza gdy idzie o organy decydujące o życiu. Z określeniem śmierci wiąże się stosunek do intensywnej terapii lub eutanazji.

Źródła prawa muzułmańskiego

   Szariat to zbiór świętych praw islamu, obejmujący wszystkie stworzenia. U jego podstaw leżą:

a) Koran - najświętsza księga muzułmanów;
b) Hadis - tradycyjne przekazy o czynach i słowach proroka Mahometa; oprócz tego prawnicy korzystają z następujących źródeł muzułmańskiego prawa:
c) el Isticlah - to znaczy wspólne interesy;
d) Ray - to znaczy własny pogląd;
e) el Quias's - to znaczy rozumowanie przez analogię;
f) Ijtihad - to znaczy zdolność i prawo do interpretacji.

   Rewolucja biologiczna ostatnich dziesięcioleci stawia przed człowiekiem nowe i poważne problemy, dotyczące jego świadomości i sumienia, poruszające najgłębsze struny duszy. W tych warunkach muzułmanin musi stawić czoło trzem głównym problemom: kontroli urodzeń, sterowaniu dziedzicznością i systemowi nerwowemu.
   Jaki powinien być stosunek muzułmanina do tych problemów? Odpowiedź jest bardzo delikatna, ponieważ brak kleru w islamie utrudnia jej znalezienie. To sam wierzący musi podjąć odpowiedzialną decyzję.
   Mówiąc o źródłach islamu wspominaliśmy o Ijtihad; pozwala ono unikać stereotypów i zezwala wierzącemu muzułmaninowi na rozważanie nowych problemów (i ewentualną zmianę poglądów), wynikających z postępu medycyny, biologii i biotechnologii.

Pojęcie osoby ludzkiej w islamie

   Od którego stadium swojego rozwoju embrion ludzki może i powinien być uznany za osobę ludzką? Właśnie w ten sposób stawia to zasadnicze pytanie myśl etyczna islamu przy rozpatrywaniu problemu szacunku dla embrionu ludzkiego.
   228 werset drugiej sury Koranu mówi, że rozwiedziona kobieta musi czekać 90 dni, zanim powtórnie wyjdzie za mąż (co pozwala uniknąć wątpliwości odnośnie do ojcostwa). Dla tych samych względów wdowa (sura II, werset 234) musi odczekać 130 dni (4 miesiące i 10 dni) przed powtórnym zamążpójściem. Wynikający więc z Koranu ustalony margines od 90 do 130 dni, to jest od 3 do 4 miesięcy i 10 dni, jest okresem, w czasie którego płód przyjmuje ludzką postać.
   Opierając się na tych wersetach Koranu i na Hadisie, zgodnie z którymi Bóg wdmuchnął el rouh, czyli duszę, w zarodek trzy miesiące i tydzień po zapłodnieniu, można wnioskować, że o zarodku jako o osobie ludzkiej można mówić od pierwszego tygodnia czwartego miesiąca, to jest od setnego dnia ciąży.

Pojęcie śmierci mózgowej

   W państwach muzułmańskich i na konferencjach islamskich występuje tendencja do określania śmierci mózgowej tak samo ściśle, jak w krajach zachodnich.
   Śmierć mózgowa oznacza nieodwracalnie zakończoną pracę mózgu (półkul i pnia mózgowego) i odpowiada jej całkowite zniszczenie komórek mózgowych; przy śmierci mózgowej można, za pomocą sztucznego oddychania, zapewnić funkcjonowanie innych organów. Dzięki technice proces ten można podtrzymywać przez wiele dni.
   Przy obecnym stanie wiedzy śmierć mózgową określa się za pomocą pięciu sygnałów:

a) pełna utrata świadomości i zanik odruchów;
b) całkowity zanik spontanicznego oddychania, nawet w hiperkapnii (nadmiar dwutlenku węgla we krwi);
c) trwałe, z brakiem refleksów, obustronne rozszerzenie źrenic oraz nieruchomość gałek ocznych;
d) zanik odruchów z pnia mózgowego;
e) zerowy elektroencefalogram, czyli brak sygnału w dwóch zapisach, zrobionych w odstępie nie krótszym niż sześć godzin.

Sztuczne zapłodnienie

Są trzy metody sztucznego zapłodnienia:

a) Sztuczne unasiennianie to technika polegająca na umieszczeniu spermy bezpośrednio w jamie macicy, stosowana przy bezpłodności jednego z małżonków, kiedy nie jest możliwe oddanie spermy. Według praw muzułmańskich ta technika jest dozwolona tylko wtedy, gdy dawcą spermy staje się legalny małżonek.
b) Zapłodnienie in vitro i przeniesienie embrionu - dla kobiet z niedrożnymi jajowodami. W tym wypadku zapłodnienia dokonuje się na zewnątrz organizmu przez pobieranie komórki jajowej i spermy i połączenie ich później w jednej probówce. W ten sposób uzyskuje się embrion, który umieszcza się w macicy matki. Przypomnijmy raz jeszcze: w islamie sztuczne zapłodnienie jest dozwolone tylko wtedy, gdy komórka jajowa pochodzi od żony, a sperma od męża.
c) Matki zastępcze. Jeśli kobieta nie może donosić ciąży, ale jajniki funkcjonują normalnie, można pobrać od niej jedną lub więcej komórek jajowych, aby dokonać zapłodnienia in vitro spermą męża. Uzyskany po 48 godzinach embrion przenosi się do macicy innej kobiety, która rodzi po dziewięciu miesiącach. Ponieważ islam uznaje poligamię, matką "nosicielką" lub "zastępczą" może być druga żona męża, który oddał swoją spermę dla zapłodnienia komórki jajowej pierwszej żony. Islam zabrania takiego sposobu prokreacji, gdy matka "zastępcza" jest osobą postronną lub gdy komórka jajowa nie pochodzi od żony.

Przeszczep organów ludzkich

   Dawcy żywi. Od żywego dawcy można pobierać tylko komórki rozrodcze i szpik kostny (organy, które się regenerują). W tych wypadkach z punktu widzenia islamu nie ma żadnych ograniczeń i przeszczep jest możliwy bez jakichkolwiek warunków wstępnych.
   Dawcy martwi. Jeżeli chodzi o martwy płód, to pobranie jest dozwolone tylko wtedy, gdy służy celom terapeutycznym (na przykład przeszczep szpiku kostnego).
   W wypadku dorosłego podstawowym warunkiem wstrzymania sztucznego podtrzymywania oddechu urywania oddechu, obiegu krwi i następnie pobrania organu do przeszczepu jest stwierdzenie śmierci mózgowej.
   Od 11 do 15 marca 1990 roku w Kuwejcie odbywał się II Międzynarodowy Kongres Bliskowschodniego Stowarzyszenia Transplantologów. W ostatnich latach w niektórych krajach, na przykład w Arabii Saudyjskiej, Kuwejcie, Turcji, Iranie, Egipcie, Jordanii i Syrii, notuje się szybki rozwój transplantacji organów. Lekarze i chirurdzy z Arabii Saudyjskiej, Kuwejtu, Turcji, Iranu i Tunezji w swoich wykładach na Kongresie mówili o setkach prób przeszczepów nerek, przede wszystkim od żywych dawców. W Kuwejcie dokonuje się przeszczepów trzustki, a w Jordanii - przeszczepów serca.
   Ponadto kilka lat temu została powołana Rada Ministrów Zdrowia państw arabsko-muzułmańskich; przewodniczącym jego biura wykonawczego został doktor A.R. Awadi, minister zdrowia Kuwejtu. Rada przyjęła składający się z 11 artykułów projekt prawa o transplantacji organów człowieka, który w skrócie brzmi następująco:

a) transplantacja organów pobieranych z ciała zmarłego człowieka może mieć miejsce za zgodą jego krewnych i pod warunkiem, że: zgon stwierdziło konsylium (o którym była mowa wyżej), a zmarły za życia nie sprzeciwiał się pobraniu jakichkolwiek organów swojego ciała;
b) zakazuje się sprzedawać lub kupować jakikolwiek organ;
c) transplantacji organów dokonuje się w centrach medycznych, oficjalnie uznanych przez ministerstwa zdrowia.

   Najstarszą techniką diagnoz prenatalnych są analizy cytogenetyczne, pozwalające ustalić kariotyp płodu, dokonywane przez pobranie komórek z wód płodowych (pobranie poprzez ścianę brzucha płynu owodniowego zawierającego komórki płodu). Analizę tę wykonuje się tylko w czternastym lub piętnastym tygodniu ciąży. Od ok. 1980 roku stosuje się nową metodę: biopsję trofoblastu (czyli pobranie wycinka z zewnętrznej warstwy komórek błony płodowej), który ma ten sam materiał genetyczny co płód.
   Metoda ta pozwala postawić diagnozę prenatalną w piątym lub szóstym tygodniu, co czyni ją bardziej nowoczesną w stosunku do poprzedniej. Jeśli badania płodu ujawnią anomalia genetyczne, to można się zastanawiać nad dobrowolnym przerwaniem ciąży w dziewiątym lub dziesiątym tygodniu.
   Zatrzymaliśmy się przy problemie diagnozy prenatalnej, ponieważ w tej dziedzinie jest największy postęp, niosący za sobą liczne reperkusje ekonomiczne, prawne, etyczne i psychologiczne. Inny problem, to pytanie, czy należy przeprowadzać taką diagnostykę przy zapłodnieniu in vitro, aby przekonać się o "dobrych cechach" embrionu. W tym wypadku łatwo zboczyć ku eugenice, którą potępia moralność wszystkich religii.