TRANSPLANTACJA ORGANÓW (ROGÓWKA POBRANA OD ZMARŁEGO)

Kobieta, 40 lat, śmiertelny wypadek. Czy należy pytać o zgodę rodzinę przed pobraniem rogówki w celu przeszczepienia?

1. Prawo międzynarodowe

   Artykuł 10 rezolucji (78) 29 Komitetu Ministrów Rady Europy z 11 maja 1978 r., zatytułowany "Unifikacja ustawodawstw państw członkowskich w kwestiach dotyczących pobrania i transplantacji organów ludzkich", mówi: "1) żadne pobranie organu nie może być dokonane w sytuacji jawnego albo przypuszczalnego sprzeciwu zmarłego, zwłaszcza gdy motywy sprzeciwu są natury religijnej lub filozoficznej; 2) jeśli sprzeciw nie był wyrażony wyraźnie lub pośrednio, pobranie może być wykonane. Jednak państwo może zakazać przeprowadzenia takiej operacji, jeśli po uwzględnieniu okoliczności i po rozmowach z rodziną zmarłego (w celu uzyskania jej opinii) [...] wynikną jakieś trudności".
   Punkty 35-37 aneksu do rezolucji dokładnie precyzują znaczenie artykułu 10. Szczególnie w przypadku, gdy nie było możliwości poznania woli zmarłego, uważa się, że "była zgoda domniemana, ponieważ w większości państw członkowskich każdy człowiek wie, że pobranie może mieć miejsce. Kto nie zgadza się na ewentualne pobranie, może jasno to wyrazić. Przyjmując podobne rozwiązanie (od niedawna obecne w prawodawstwie europejskim), większość ekspertów wychodzi z założenia, że przeszczepiane tkanki i organy są ogromnie cenne i że bardzo ich brakuje dla chorych. W dzisiejszych czasach "domniemanie zgody" ma ogromne znaczenie dla niektórych państw, ponieważ ustawodawstwo lub praktyka prawna wymagają, aby poznać opinię rodziny zmarłego lub jego prawnego przedstawiciela, jeśli zmarły był niezdolny do czynności prawnych. W konsekwencji uregulowania zawarte w artykule 10 są celem, do którego należy dążyć, a państwa, które nie są jeszcze gotowe ich zaakceptować, mają możliwość przynajmniej wziąć taką możliwość pod uwagę".

2. Etyka

   W sprawie zezwolenia na pobranie organów WHO odsyła do prawodawstw krajowych. Oprócz tego Deklaracja z Sydney (punkt 5) głosi: "Określenie momentu śmierci pozwoli, z punktu widzenia etyki, wstrzymać próby reanimacji, i w państwach, w których pozwala na to prawo, pobrać organy, przestrzegając norm prawnych dotyczących otrzymania na to zgody".
   Według Deklaracji z Madrytu (1987) w sprawie transplantacji organów należy dokładnie omówić planowane działania z dawcą i z biorcą organów albo z ich krewnymi mającymi pełnomocnictwa lub z prawnymi przedstawicielami.

3. Moralność religijna

a) Katolicka. Pobranie organów od zmarłego, a w konsekwencji przeszczep jest sam w sobie dozwolony, ale musi być dokonany tak, aby uszanować prawa i uczucia tych, którzy odprowadzają zmarłego w ostatnią drogę, a w pierwszej kolejności członków rodziny [Pius XII, AAS 48 (1956), s. 462 i n.].
b) Protestancka. Podziela stanowisko Kościoła katolickiego. Nie do przyjęcia jest jakikolwiek handel organami.
c) Żydowska. Pobranie organów od zmarłego w celu przeszczepu napotyka trzy zakazy:

• nie można ciągnąć zysków z ciała nieboszczyka;
• w ten czy inny sposób nie może ono zostać zeszpecone (zdeformowane);
• nieboszczyk musi być pochowany.

jeśli dawca wyraził przed śmiercią swoją zgodę;

gdy chodzi o ratowanie życia ludzkiego.

• gdy w inny sposób nie ma możliwości ustalenia przyczyny śmierci, i to w warunkach, gdy uczestniczy w niej trzech lekarzy specjalistów;
• gdy zachodzi taka konieczność dla dobra wymiaru sprawiedliwości;
• dla ratowania życia innych ludzi;
• w celu odkrycia chorób genetycznych, aby chronić zdrowie najbliższych krewnych, a zwłaszcza dzieci.

• lekarze, którzy dokonują autopsji, muszą przejawiać szacunek dla zmarłego (nie palić, nie rozmawiać o innych sprawach);
• na żądanie rodziny sekcja powinna odbyć się w obecności rabina;
• po skończonej operacji należy powierzyć ciało i jego części tym, którzy mają je pochować (E. Gugenheim, op. cit., s. 257-265). 

1. śmierć powinna być stwierdzona przez trzech lekarzy, między innymi przez neuropatologa (chirurg, który będzie operował podczas transplantacji, nie może wchodzić w skład tej komisji);
2. zmarły za życia nie oponował przeciwko pobraniu, a najbliżsi wyrażają nań zgodę;
3. operacja musi być przeprowadzona w centrum uznanym oficjalnie przez ministerstwo zdrowia danego kraju.