TRANSPLANTACJA ORGANÓW Z UWZGLĘDNIENIEM RELIGII ZMARŁEGO DAWCY

Mężczyzna, 45 lat, głęboka śpiączka; życie podtrzymywane sztucznie w celu pobrania organów do przeszczepu. Rodzina wyraża zgodę, ale istnieje czynnik natury religijnej: chory jest muzułmaninem.

1. Prawo międzynarodowe

   Artykuł 10 (1) rezolucji (78) 29 Rady Europy mówi, że "żadne pobranie organów nie może być dokonane, gdy zmarły za życia, w sposób jawny lub domniemany, wyraził sprzeciw, zwłaszcza z powodu przekonań religijnych lub filozoficznych". Punkt 35 załącznika do rezolucji precyzuje: "aby zdecydować, czy zaistniał domniemany sprzeciw, należy w sposób szczególny rozpatrzyć przekonania religijne i filozoficzne zmarłego".
   Artykuł 11 tejże rezolucji głosi: "po śmierci może być dokonane pobranie, chociaż funkcje wielu organów, oprócz mózgu, są sztucznie podtrzymywane". Punkt 38 precyzuje "paragraf 1 artykułu 11 ukazuje moment, od którego można rozpocząć pobranie organów z ciała zmarłego. Celem tych zasad nie jest danie prawnej lub medycznej definicji zgonu ani nie zawierają one kryteriów, które pozwolą zdecydować o śmierci; te kwestie są całkowicie pozostawione państwom członkowskim, które rozwiązują je na podstawie obowiązujących norm prawnych i przyjętej praktyki. Jeśli w zgodzie z nimi osoba została uznana za zmarłą, pobranie może być dokonane, chociaż funkcje wielu organów, oprócz mózgu, są sztucznie podtrzymywane. W konsekwencji jakiekolwiek pobranie jest zakazane przed stwierdzeniem nieodwracalnej śmierci mózgowej. Państwa mogą jednak wymagać zastosowania dodatkowych kryteriów".
   Jeśli stan człowieka, który znajduje się w głębokiej śpiączce, spełnia warunki i dodatkowe kryteria wymagane przez prawo krajowe, można uważać go za zmarłego. Pobranie nie może być dokonane, jeśli nie pozwala na to religia, którą wyznawał zmarły.

2. Etyka

   Międzynarodowa Konferencja Organizacji Medycznych (1983) wymaga, aby nie było przeciwwskazań związanych z religią wyznawaną przez zmarłego, niezależnie od zgody rodziny. Należy przyjąć, że ze względu na przekonania nie dałby on zgody na pobranie organów.

3. Moralność religijna

a) Katolicka. Z punktu widzenia Kościoła nie jest dozwolone pobranie organów od zmarłego, jeśli przed śmiercią nie zgadzał się on na pobranie; należy szanować wolę dawcy [Pius XII, AAS 48 (1956), s. 459].
b) Protestancka. Jeśli człowiek, z różnych przyczyn, jasno i wyraźnie oświadczył, że nie chce, aby pobierano jego organy, trudno postąpić wbrew jego woli. Można także zapytać, jak czułby się biorca, wiedząc, że przeszczepiono mu organ wbrew woli dawcy. Czy można próbować zataić prawdę? W przyszłości nic dobrego z tego by nie wynikło.
c) Żydowska. Problem pobrania organów łączy się z definicją śmierci. Punkt widzenia prawa żydowskiego jest bardzo konkretny. Definicja śmierci przyjęta przez wszystkie współczesne i kompetentne autorytety jest równoznaczna z definicją daną przez Hatama Sofera (rabin Moshe Schreiber, Yorce Deah, 338), według którego śmierć poznaje się po bezruchu, ustaniu pracy serca i braku oddechu. Muszą być spełnione te trzy warunki, aby można było stwierdzić zgon.
   Taka sama definicja była przyjęta przez Generalne Zgromadzenie Rabinów Francuskich (Consistoire General de France, 18 maja 1978 r.), które "w warunkach występowania różnych praw i projektów prawnych odnoszących się w sposób szczególny do problemu pobrania i przeszczepu organów [...] uważa za swój obowiązek przypomnieć podstawowe zasady judaizmu:

1. w wysokim stopniu uświęcony charakter życia ludzkiego zobowiązuje społeczeństwa i poszczególne osoby do zrobienia wszystkiego dla zbawienia tegoż życia;
2. w judaizmie śmierć definiuje się poprzez całkowite ustanie, w tym samym czasie, funkcji oddychania, krążenia i systemu nerwowego;
3. dopóki nie stwierdzi się ustania tych trzech funkcji, nie wolno wykonywać ani jednej z wielu czynności, które zazwyczaj wykonuje się po śmierci. Jakiekolwiek działanie przy umierającym jest uważane za przyczynę śmierci".

1. śmierć musi być stwierdzona przez trzech lekarzy, m.in. neuropatologa (chirurg, który będzie przeprowadzał operację, nie może znajdować się w tej grupie);
2. nie ma wynagrodzenia za organ;
3. transplantacji dokonuje się w oficjalnie uznanym przez ministerstwo zdrowia danego kraju centrum medycznym;
4. zmarły nie wyrażał żadnego sprzeciwu przeciw pobraniu, a najbliżsi krewni wyrażają nań zgodę.