EKSPERYMENTY NA WIĘŹNIACH

Propozycja eksperymentów przedłożona więźniom, odbywającym długoletnie kary pozbawienia wolności. Wolontariusze mogą mieć zmniejszoną karę i polepszone warunki bytowe. Opinia Komisji do Spraw Etyki Lekarskiej jest negatywna.

1. Prawo międzynarodowe

   Artykuł 7 Paktu Cywilnego głosi: "bez dobrowolnej zgody człowieka zabrania się poddawania go naukowym lub medycznym eksperymentom".
   Należy wyjaśnić, czy zmniejszenie kary i lepsze warunki są wynagrodzeniem, czy raczej presją lub przymusem psychicznym, ponieważ ludzie, którym daje się taką propozycję, pozbawieni są wolności osobistej, co stawia pod znakiem zapytania samą możliwość dobrowolnej zgody.
   Ponadto można nawet dopatrzyć się naruszenia art. 3 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka w wypadku, gdy (co jest możliwe) eksperyment ma niebezpieczny charakter. Patrz także punkt 19 załącznika do rezolucji (78) 29 Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy i art. 3 tegoż dokumentu mówiący o transplantacji.
   Należy odnotować, że w tych wypadkach, w których długotrwałemu uwięzieniu towarzyszą utrata zdolności do czynności prawnych oraz pozbawienie praw obywatelskich i politycznych (co często zdarza się w zachodnich systemach karnych), więźnia powinno się uważać za niezdolnego do wyrażania swojej woli (a więc i zgody), mającej znaczenie z punktu widzenia prawa, tym bardziej że jest wielce prawdopodobne, iż zgoda wiąże się z rezygnacją z prawa do życia lub nietykalności fizycznej (zdrowie). Trzeba także brać pod uwagę punkty 24, 25 i 26 załącznika do wspomnianej rezolucji (78) 29, art. 22 rezolucji (73) 5 Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy, dotyczącej norm traktowania więźniów oraz zasady 1 i 46 rezolucji 37/194 Zgromadzenia Ogólnego ONZ.

2. Etyka

   Eksperymenty na więźniach są zakazane.
   Normy na czas wojny (WHO, 1956) kategorycznie zabraniają eksperymentów na osobach pozbawionych wolności.
   Deklaracja Ateńska (Międzynarodowa Rada Służb Medycznych Zakładów Penitencjarnych, 1979) zawiera trochę inne sformułowania, zabraniając jakichkolwiek eksperymentów na osobach uwięzionych, dokonywanych bez ich wyraźnej zgody.
   Zgodnie z Deklaracją Helsińską (WHO, 1964) lekarz jest zobowiązany zachować ostrożności, jeśli uwięziony został zmuszony wyrazić zgodę pod presją.

3. Moralność religijna

a) Katolicka. Nie istnieje oficjalne stanowisko w tej materii. Opierając się na doktrynie Kościoła katolickiego dotyczącej eksperymentów, moralnie dopuszczalne wydają się doświadczenia na więźniach wolontariuszach, także wówczas, gdy w perspektywie jest zmniejszenie kary. Jednak w każdym wypadku musi istnieć osobista i naprawdę dobrowolna zgoda oraz musi być przestrzegana zasada ochrony życia i integralności fizycznej. Przeciwny pogląd Komisji do Spraw Etyki Lekarskiej powinien być brany pod uwagę.
b) Protestancka. Problem polega na tym, że mówi się tu tylko o więźniach. Czy oni nie są ludźmi takimi jak inni? Może powinni ponieść podwójną karę: być więźniami i jednocześnie obiektami eksperymentów? Prawdą jest, że wspomniano o redukcji kary. Jednak taki sposób postępowania zbyt przypomina szantaż, aby był naprawdę dopuszczalny. Zresztą - kto zadecyduje o zmianie wyroku? Wydaje się więc, że istnieje potrzeba stworzenia szczególnych aktów prawnych i procedur ich stosowania, co swoją drogą wymaga poważnej dyskusji, która powinna co najmniej ujawnić rzeczywistą wartość planowanych eksperymentów.
c) Żydowska. Eksperyment może stać się faktem po uprzedniej zgodzie więźnia i pod warunkiem, że nie będzie zagrożeniem dla jego życia i zdrowia.
d) Muzułmańska. Islam jest całkowicie przeciwny jakimkolwiek eksperymentom na więźniach, ponieważ będąc pozbawionym wolności osobistej nie można dać swojej zgody w sposób dobrowolny i przemyślany.
e) Buddyjska. Stosunek jest negatywny ze względu na szacunek dla osoby ludzkiej. Szantaż, w jakiejkolwiek formie, jest niedopuszczalny.