AIDS (TEST BEZ WIEDZY PACJENTA I ODMOWA WYKONANIA OPERACJI)

Chirurg systematycznie przeprowadza testy na obecność wirusa HIV bez wiedzy pacjentów i odmawia przeprowadzenia operacji, jeśli wynik jest pozytywny.

1. Prawo międzynarodowe

   Jedynym dokumentem, rozpatrującym problemy związane z AIDS, jest zalecenie nr R (87) 25, przyjęte przez Komitet Ministrów Rady Europy 26 listopada 1987 r. (jest to ciąg dalszy zaleceń nr R (83) 8 i nr R (85) 12, dotyczących wykrywania AIDS u krwiodawców).
   Zgodnie z pierwszym akapitem punktu 2.2.3 "osoby, niezależnie od tego, czy są dawcami, czy nie, muszą być poinformowane o pozytywnym wyniku testu"; cytowany przepis nie daje jednak odpowiedzi odnośnie do legalności testu wykonywanego bez wiedzy pacjenta.
   Punkt 2.2.1 tego samego zalecenia rozpatruje z kolei (pierwszy i drugi akapit) konieczność wprowadzenia w życie "programu systematycznej kontroli przy każdym oddaniu krwi, mleka matki, organów, tkanek, komórek, a przede wszystkim spermy, z zachowaniem tradycyjnych i ścisłych warunków dobrowolności zgody i poufności danych [...]; nigdy nie może być przeprowadzana obowiązkowa kontrola ani wśród ludności w ogóle, ani wśród poszczególnych grup". W świetle cytowanych przepisów i wspominanego już wcześniej art. 7 Paktu Cywilnego chirurg nie może przeprowadzić testu na obecność wirusa HIV bez wcześniejszej zgody pacjenta.
   Co do drugiej kwestii, to punkt 2.2.3 cytowanego zalecenia (87) 25 precyzuje: "personel medyczny może z reguły zapobiec zarażeniu, stosując odpowiednie środki; obowiązkiem pacjentów jest więc uprzedzenie, że są nosicielami wirusa HIV", ale nie rozstrzyga jednoznacznie tego problemu. Podobnie czytamy w trzecim akapicie punktu 2.4: "Osoby, które ze względu na swój zawód mogą kontaktować się z zarażonymi płynami lub wydzielinami, muszą otrzymywać aktualną informację o elementarnych higienicznych środkach ostrożności, których muszą przestrzegać one same i ich pacjenci".

2. Etyka

   Zgodnie z deklaracją WHO na temat leczenia chorych na AIDS (Wiedeń 1988) "chorzy na AIDS, jak również nosiciele wirusa HIV muszą otrzymać odpowiednią pomoc medyczną; nie mogą być poddawani prześladowaniom, cierpieć w codziennym życiu z powodu samowoli i nieuzasadnionej dyskryminacji. Lekarze powinni szanować wielowiekową tradycję, która polega na leczeniu ze współczuciem i odwagą pacjentów cierpiących na choroby zakaźne. Tradycja ta powinna być przestrzegana również w stosunku do chorych na AIDS".
   Chorzy na AIDS mają prawo do odpowiedniej opieki medycznej, prowadzonej ze współczuciem i szacunkiem dla ich godności ludzkiej. Lekarz nie ma moralnego prawa odmówić pomocy pacjentowi, którego dolegliwość leży w jego kompetencjach, tylko dlatego, że jest on seropozytywny. Etyka lekarska nie może dopuścić do dyskryminującego traktowania niektórych kategorii pacjentów. Osoba chora na AIDS wymaga leczenia w sposób odpowiedni i ze współczuciem. Lekarz, który nie jest w stanie udzielić pomocy i wymaganej obsługi chorym na AIDS, musi skierować ich do specjalistów, wyposażonych w odpowiednie środki. Lekarz (kobieta lub mężczyzna) jest zobowiązany zająć się pacjentem, dopóki nic będzie można przewieźć go do wyspecjalizowanego szpitala.

3. Moralność religijna

a) Katolicka. Z punktu widzenia moralności katolickiej systematycznie przeprowadzane testy na obecność wirusa HIV u pacjentów, których czeka operacja, są dopuszczalne (jak już się to robi przy chorobach zakaźnych, takich jak wirusowe zapalenie wątroby czy kiła), ponieważ chirurg i personel medyczny mają prawo do przedsięwzięcia środków ostrożności (zasada dobra wspólnego). Test może być dokonany także bez wyraźnej zgody pacjenta, ponieważ nie tylko nie niesie ryzyka dla zdrowia samego pacjenta, ale jest konieczny w interesie zdrowia społeczeństwa.
   Niedopuszczalne jest jednak, aby chirurg odmówił operacji nosicielom wirusa HIV. Jan Paweł II zwracając się do lekarzy i personelu medycznego wzywał: "Niech wasza troska będzie bezgraniczna! Umiejcie nie odrzucać, lecz zrozumieć i cenić zaufanie, które żywi ku wam wasz cierpiący brat" (Discorso ai partecipanti alla IV Conferenza internazionale organizzata dal Consiglio Pontiftcio per i Servizi della Salute, "L'Osservatore Romano", 16.11.1989).
b) Protestancka. Chirurg ten powinien pomyśleć o zmianie zawodu. Jego postawa jest nie do usprawiedliwienia, a każda dyskryminacja w stosunku do chorego jest niedopuszczalna.
c) Żydowska. Praktyka systematycznego przeprowadzania testów na obecność wirusa HIV bez wiedzy chorego wydaje się normalna. To samo robi się przy innych chorobach, aby poznać stan zdrowia chorego i móc go lepiej leczyć oraz pomagać mu. Jednak postawa lekarza, który odmawia pomocy choremu, wydaje się amoralna. W omawianym przypadku, tak jak i przy innych chorobach zakaźnych, lekarz musi podjąć szczególne środki ostrożności, aby nie ulec zakażeniu. Co stanie się z medycyną w dniu, w którym lekarze zaczną wybierać sobie pacjentów?
   Chory musi mieć lekarza przy sobie, a nie przeciwko sobie. Powołaniem lekarza jest walka z chorobą i uśmierzanie bólu. Zasługa lekarza zawsze polegała nie na wykonywaniu wyroku, lecz na łagodzeniu kary. W tym zawiera się, jak się wydaje, istota medycyny.
d) Muzułmańska. Badania na obecność wirusa HIV u pacjenta hospitalizowanego w związku z operacją nie mogą być praktykowane bez jego wiedzy. Potrzebna jest zgoda chorego, po poinformowaniu go o konsekwencjach, które mogą wyniknąć, gdy nie podejmie się szczególnych środków ostrożności. Zasady higieny muszą być rzeczywiście skrupulatnie przestrzegane, aby wyeliminować możliwość przeniesienia wirusa HIV z pacjenta seropozytywnego na członków personelu medycznego. Oczywiście wyniki testu muszą być objęte tajemnicą lekarską, ale należy zapytać, czy konieczność walki ze szczególnie groźną epidemią nie może doprowadzić do, jeśli nie derogacji zasad tajemnicy lekarskiej, to przynajmniej ich uporządkowania. Poza tym, w omawianym przypadku, chirurg nie może uchylić się od swojego podstawowego zadania, to znaczy od leczenia chorych. Obowiązkiem lekarza jest wzmocnienie środków ochrony przeciwko ewentualnemu zarażeniu.
e) Buddyjska. Żadnej odpowiedzi nie ma.