DOBROWOLNA STERYLIZACJA KOBIET

Zamężna kobieta, mająca dzieci, prosi o podwiązanie jajowodów.

a) Prawo do przeprowadzania takich zabiegów.
b) Dobrowolna zgoda pacjentki. Dobrowolna zgoda małżonków.
c) Odpowiedzialność lekarska: podwiązanie czy definitywna resekcja.
d) Tajemnica lekarska w odniesieniu do męża.

1. Prawo międzynarodowe

a) W obecnym stadium rozwoju prawo międzynarodowe nie zawiera ani norm, ani zasad odnoszących się do dobrowolnej sterylizacji. Podstawowe dokumenty mówiące o prawach człowieka zabraniają państwom, grupom ludzi lub jednemu człowiekowi "poświęcić się działalności lub dokonywać aktów, prowadzących do likwidacji przyznanych praw i swobód" (między którymi znajduje się prawo do prokreacji), ale pozostaje otwarte pytanie, czy prawo do swobodnego i świadomego rodzicielstwa jest jednocześnie prawem do wyrzeczenia się prokreacji przez osoby jeszcze dzieci nie mające albo takie, które już je mają. I to zwłaszcza wtedy, gdy cel może być zrealizowany przez okaleczenie (obecnie nieodwracalne) podmiotu tego prawa.
   Pytanie to będzie zupełnie inne, jeśli dobrowolna sterylizacja przedstawia sobą zagrożenie dla zdrowia pacjentki (chodzi zwłaszcza o jej wiek), albo odwrotnie, jeśli pacjentka (ze względu na stan zdrowia) nie może przyjmować środków antykoncepcyjnych, a nowa ciąża może stanowić ze względu na jej wiek zagrożenie dla zdrowia. Na pierwszym miejscu należy umieścić konieczność ochrony zdrowia, chociażby ze względu na ochronę praw już narodzonych dzieci.
b) Nie podlega dyskusji wstępna i dobrowolna zgoda pacjentki. Należy podkreślić, że artykuł 23 (4) Paktu Cywilnego przewiduje równość praw i odpowiedzialności małżonków w sprawach dotyczących ich związku. I chociaż Europejska Komisja Praw Człowieka (oświadczenie nr 8416/79, sprawa X przeciwko Zjednoczonemu Królestwu Wielkiej Brytanii) postanowiła, że "potencjalny ojciec nie ma prawa żądać obowiązkowej konsultacji z nim lub zwracać się do sądu w związku z zamiarem dokonania aborcji przez żonę [...] ponieważ to kobieta jest główną zainteresowaną osobą w donoszeniu czy przerwaniu ciąży", niemniej musi wyrazić zgodę na sterylizację drogą chirurgiczną, zwłaszcza gdy chodzi o resekcję jajowodów.
c) Nie jest możliwa odpowiedź in abstracto: wybór między podwiązaniem a definitywną resekcją zależy w efekcie od zdrowia pacjentki, ryzyka i prawdopodobnych trudności oraz fizycznych i psychicznych efektów ubocznych. W każdym razie lekarz obowiązany jest troszczyć się o zdrowie pacjentki.
d) Odpowiedź zależy od rozstrzygnięcia punktów a) i b).

2. Etyka

   W omawianej kwestii żadnych specyficznych międzynarodowych dokumentów deontologicznych nie ma.
   "Europejski przewodnik etyki" (1986) mówi tylko, że lekarz, na prośbę pacjenta, udziela mu wszelkich informacji na temat rozmnażania i antykoncepcji.
   Deklaracja z Rancho Mirage (1986) na temat wolności zawodowej lekarza zwraca uwagę na jego prawo do wyrażania zawodowej oceny i podejmowania samodzielnych decyzji odnośnie do leczenia, o charakterze zarówno klinicznym, jak i etycznym, ale w Rezolucji z Wiednia (1988) dodaje się, że nawet w interesie pacjenta i za jego świadomą i dobrowolną zgodą (Deklaracja Lizbońska z 1981 r. i "Europejski przewodnik etyki" z 1986 r., artykuł 4) lekarz nie może zastąpić koncepcji jakości życia pacjenta swoim pojmowaniem tej kwestii.

3. Moralność religijna

a) Katolicka. Według doktryny Kościoła katolickiego sterylizacja jako środek antykoncepcyjny jest absolutnie zabroniona, bez względu na subiektywne intencje i motywy [Sacra Congregazione per la Dottrina della Fede, AAS 68 (1976), s. 738-740].
b) Protestancka. Problem ten dotyczy wyłącznie pary małżeńskiej, a nawet właściwie samej matki.
c) Żydowska. Judaizm dopuszcza podwiązanie jajowodów, ponieważ kobieta, inaczej niż mężczyzna, nie ma obowiązku prokreacji.
d) Muzułmańska. W warunkach obopólnej zgody małżonków podwiązanie jajowodów jest dozwolone pod warunkiem, że interwencja chirurgiczna nie pociągnie za sobą sterylizacji nieodwracalnej, spowoduje natomiast dobre samopoczucie pary.
e) Buddyjska. Wydaje się pozytywna sama zasada, ale pozostaje problemem odwracalność operacji. Małżonek musi być poinformowany o zamierzonej operacji.