BADANIA LEKARSKIE

Mężczyzna, 45 lat, zgodnie z umową o pracę przechodzi badania lekarskie. Ewentualne niepomyślne wyniki (AIDS, narkomania) będą przekazane prywatnemu pracodawcy bez wiedzy pacjenta. Stanowisko lekarza: przestrzeganie praw człowieka.

1. Prawo międzynarodowe

   Jedynym dokumentem, rozpatrującym problemy związane z AIDS, jest zalecenie nr R (87) 25, przyjęte przez Komitet Ministrów Rady Europy 26 listopada 1987 r. (jest to ciąg dalszy zaleceń nr R (83) 8 i nr R (85) 12, dotyczących wykrywania AIDS u krwiodawców).
   Zgodnie z pierwszym akapitem punktu 2.2.3 "osoby, niezależnie od tego, czy są dawcami, czy nie, muszą być poinformowane o pozytywnym wyniku testu"; cytowany przepis nie daje jednak odpowiedzi odnośnie do legalności testu wykonywanego bez wiedzy pacjenta.
   Punkt 2.2.1 tego samego zalecenia, dotyczący ujawnienia choroby, rozpatruje z kolei (pierwszy i drugi akapit) konieczność wprowadzenia w życie "programu systematycznej kontroli przy każdym oddaniu krwi, mleka matki, organów, tkanek, komórek, a przede wszystkim spermy, z zachowaniem tradycyjnych i ścisłych warunków dobrowolności zgody i poufności danych [...]; nigdy nie może być przeprowadzana obowiązkowa kontrola ani wśród ludności w ogóle, ani wśród poszczególnych grup".
   W świetle cytowanych przepisów i wspominanego już wcześniej art. 7 Paktu Cywilnego chirurg nie może przeprowadzić testu na obecność wirusa HIV bez wcześniejszej zgody pacjenta.
   Co do drugiej kwestii, to punkt 2.2.3 cytowanego zalecenia (87) 25 precyzuje: "personel medyczny może z reguły zapobiec zarażeniu, stosując odpowiednie środki; obowiązkiem pacjentów jest więc uprzedzenie, że są nosicielami wirusa HIV", ale nie rozstrzyga jednoznacznie tego problemu. Podobnie czytamy w trzecim akapicie punktu 2.4: "Osoby, które ze względu na swój zawód mogą kontaktować się z zarażonymi płynami lub wydzielinami, muszą otrzymywać aktualną informację o elementarnych higienicznych środkach ostrożności, których muszą przestrzegać one same i ich pacjenci".

2. Etyka

   Lekarz jest zobowiązany do bezwarunkowego przestrzegania tajemnicy zawodowej (WHO, Londyn 1949, Genewa 1948, Lizbona 1981; Dwanaście zasad zabezpieczenia społecznego, 1963). Nawet lekarz zakładowy musi przestrzegać tej tajemnicy (Stały Komitet Lekarski ECE, 1969).

3. Moralność religijna

a) Katolicka. Moralność katolicka dopuszcza, aby firma doglądała stanu zdrowia swoich pracowników, ale wyniki badań lekarskich powinny wpływać tylko na to, co dotyczy ich zdolności do wykonywania obowiązków służbowych oraz bezpieczeństwa innych osób związanych z ich pracą.
b) Protestancka. Lekarz jest zobowiązany do zachowania tajemnicy zawodowej, jeśli dolegliwość chorego nie jest zagrożeniem dla innych. Oczywiście pacjent jest związany umową o pracę z pracodawcą i nie kto inny, tylko on powinien wypełniać jej warunki. Jeśli jednak lekarz, który, zgodnie z umową o pracę, powinien zbadać pacjenta, jest lekarzem zakładowym u tego samego pracodawcy, to żadnego problemu nie będzie.
c) Żydowska. Badanie lekarskie w celu ochrony innych pracowników przed ryzykiem zarażenia jest oczywiście niezbędne. W danym przypadku lekarz jest zobowiązany poinformować pracodawcę o charakterze dolegliwości, jeśli w jakikolwiek sposób może ona wpłynąć na wykonywaną pracę.
d) Muzułmańska. W zasadzie przy przyjęciu do pracy żadna dyskryminacja nosicieli wirusa HIV lub narkomanów jest niedopuszczalna. Jednak badania lekarskie przed przystąpieniem do pracy przeprowadzane są po to, aby stwierdzić, czy nowy pracownik nie cierpi na chorobę groźną dla otoczenia. Używanie silnych narkotyków może być przyrównane do choroby, szczególnie jeśli cierpi na nią człowiek, którego obowiązki zawodowe związane są z określonym ryzykiem. W określonych warunkach nosiciele wirusa HIV mogą zarażać innych.
   Z drugiej strony, chociaż lekarz zobowiązany jest do tajemnicy zawodowej, musi także brać pod uwagę prawa człowieka. Życie w społeczeństwie dopuszcza pewne ograniczenia praw poszczególnych obywateli w interesie bezpieczeństwa i zdrowia wszystkich.
   W konsekwencji:

1. szukający pracy musi być uprzedzony o obowiązku badań lekarskich i musi wyrazić na nie swoją zgodę;
2. obu testów (AIDS, narkomania) nie należy traktować jako obowiązkowe sprawdziany, ale przeprowadzać je w zależności od ryzyka, cechującego dany zawód;
3. lekarz zakładowy musi poinformować o wynikach testów przede wszystkim człowieka przystępującego do pracy. Następnie decyduje o przydatności albo nieprzydatności badanego do wykonywania obowiązków, a ostatecznie, w szczególnych warunkach, może naruszyć tajemnicę lekarską.