Wraz z rozwojem naszej cywilizacji gwałtownie zaczęła rosnąć ilość docierających do nas informacji. I tak, o ile w czasach starożytnych wynosiła on ok. 20.000. słów/dobę, o tyle w latach 70-tych ubiegłego stulecia już 8.000 słów/godzinę. Najlepszym przykładem tego zjawiska jest liczba opisanych chorób. W 1800 roku było ich 5.000, w 1875 roku już 30.000, a w roku 2000 liczba ta przekroczyła... 60.000 (na szczęście zamiast opasłych tomów wiedzy mamy już lekkie i wygodne dyski DVD oraz dostęp do Internetu).

Aby ogarnąć i przetwarzać ten ocean informacji nasz umysł już nie wystarczy, potrzebny mu jest cichy i niezawodny przyjaciel, czyli komputer. Powstanie i rozwój Internetu, a więc sieci łączącej tysiące komputerów na całym świecie, w znaczący sposób ułatwiło korzystanie z baz danych oraz innych zasobów, zgromadzonych w odległych często miejscach. Jedną z najczęściej odwiedzanych medycznych baz danych w Internecie jest Medline.

Co to jest Medline?

Medline to największa baza danych czasopiśmiennictwa dotyczącego nauk biomedycznych. Została stworzona w 1966 roku. Jest utrzymywana, rozwijana i aktualizowana przez U.S. National Library of Medicine w Stanach Zjednoczonych. Zawiera 11 mln bibliotecznych rekordów z 4.000 tytułów czasopism wydawanych w 70 państwach oraz wybrane monografie z kongresów i sympozjów naukowych. Około 2/3 bibliotecznych rekordów w tej bazie zawiera także abstrakty (streszczenia) indeksowanych prac.
Medline gromadzi prace ze wszystkich dziedzin związanych z medycyną oraz naukami biomedycznymi (biologią, chemią, fizyką), a także z innych dziedzin mających związek z naszym zdrowiem i życiem.

Gdzie można uzyskać dostęp do bazy Medline?

Aby skorzystać z możliwości wyszukiwania prac w bazie Medline oraz innych bazach medycznych za pośrednictwem Internetu, należy połączyć się, korzystając z przeglądarki stron WWW, z jednym z poniżej prezentowanych miejsc:

• National Library of Medicine
  - National Center of Biotechnology Information (NCBI)
  www.ncbi.nlm.nih.gov/entrez/query.fcgi
• Healthworks - Medline, Medical Research & Document Delivery
  www4.infotrieve.com/newmedline/search.asp
• Medscape (WebMD)
  www.medscape.com/librarydirectory/Default
• MDchoice.com - The Ultimate Medical Information Finder
  www.mdchoice.com/medline.asp
• Community of Science, Inc. (COS)
  medline.cos.com
• Snooz MEDLINE Search
  www.ijs.co.nz/med/medline.htm

Jak wyszukiwać informacje w bazie Medline?

I. Proste wyszukiwanie

W zależności od miejsca oraz instytucji udostępniającej wejście i korzystanie z bazy Medline spotkamy różne formularze i opcje stosowane w przeszukiwaniach tej bazy. W związku z tym różna może być np. maksymalna liczba wyświetlanych prac (zakres ten waha się od 25 poprzez 50, 100, 200, 400 nawet do 1000). Ważne jest także zaznaczenie w danym formularzu z jakiego okresu czasu interesują nas prace (np. 2000-2007). Często możemy również wybrać konkretny typ publikacji, przez co jeszcze bardziej zawężamy wyniki naszych poszukiwań. Medline może być bowiem przeszukiwany wg. rodzaju rekordów, np. Clinical Trial, Comment, Editorial, Guideline, Historical Article, Historical Biography, Interview, Letter, Meeting Report, Multicenter Study, Randomized Controlled Trial, Review, Review, Academic, Review, Tutorial, Technical Report (niestety nie wszystkie podane powyżej adresy to umożliwiają).

Najważniejszym jednak etapem jest odpowiedni dobór i użycie słów kluczowych (ang. keywords), według których będzie następowało wyszukiwanie prac. Szczególne znaczenie mają tutaj tzw. operatory logiczne: and, or, not.

Przykładowo jeśli w formularzu wpiszemy "protein and expression", znajdziemy tylko te prace, które jednocześnie będą zawierały wyraz "protein" oraz wyraz "expression" (w tytule pracy, abstrakcie lub innym wybranym wcześniej przez nas polu).
Jeśli zaś powyższe słowa kluczowe rozdzielimy separatorem or ("protein or expression"), otrzymamy wówczas te prace, które będą zawierały wyraz "protein" lub wyraz "expression", czyli również np. prace na temat ekspesji fenotypowej (phenotypic expression).
Użycie separatora "not" wyklucza istnienie pewnych wyrazów w poszukiwanych pracach, np. po wpisaniu "cancer not lung" uzyskamy prace dotyczące raka z wyjątkiem prac odnoszących się do płuc.

W przypadku separatorów logicznych możliwe jest użycie nawiasów w celu ustalenia pierszeństwa wykonywania poszczególnych procedur poszukiwań. Np. po wpisaniu: "(protein and expression) or (hormones not insulin)" znajdziemy prace zawierające jednocześnie wyrazy "protein and expression" oraz prace zawierające wyraz "hormones", ale bez wyrazu "insulin".

W niektórych przypadkach możliwe jest użycie tzw. "dzikich kart" (wild cards), kiedy to część słów kluczowych zastępujemy znakiem "*". Na przykład jeśli wpiszemy "express*" w odpowiedzi uzyskamy prace zawierające wyrazy: "express", "expresses", "expressive", "expression", itd.

II. Stosowanie tzw. ograniczników (ang. limits)

Stosowanie ograniczników (ang. limits) przy korzystaniu z bazy Medline może znacznie nam pomóc w zawężeniu obszaru poszukiwań. Najczęściej spotykanymi ogranicznikami są:

• Human - postawienie krzyżyka lub kropki dla tej opcji zawęża obszar przeszukiwań w bazie Medline do tych artykułów, które zasadniczo odnoszą się do ludzi (a nie dotyczą np. prób i doświadczeń na zwierzętach). Jeśli przeszukując bazę używamy ogranicznika Age Group (wg. danej grupy wiekowej u ludzi) stosowanie ogranicznika Human nie jest konieczne.
• English Language - ogranicznik ten zawęża obszar do tych artykułów, które zostały napisane w języku angielskim. Uwaga: prace opublikowane w innych językach i posiadające swoje abstrakty w języku angielskim zostają także wyeliminowane przy poszukiwaniach z użyciem tego ogranicznika.
• Review Articles - zawęża obszar przeszukiwań w bazie Medline wyłącznie do prac i artykułów przeglądowych i to niezależnie czy dotyczą one np. przeglądu literatury na dany temat, przeglądu opisanych przypadków czy też prac przeglądowych o charakterze przewodników.
• Abstracts - pozwoli nam znaleźć tylko te prace i artykuły, które w bazie posiadają jednocześnie swoje abstrakty, a więc skrócone opisy przedstawianej pracy i jej wyników (np. według ogólnie przyjętego schematu: cel pracy, zastosowane środki i metody, wyniki, dyskusja wyników i wnioski).
• Years - tutaj zaznaczamy z jakich lat interesują nas prace i materiały.

III. Wyszukiwanie w bazie Medline z 2-literowymi określnikami pól

Podstawowym elementem każdej bazy danych jest rekord. W przypadku bazy Medline są to wszystkie informacje na temat jednej konkretnej pracy. Każdy z rekordów składa się z pól, zawierających już konkretne, szczegółowe informacje nt. danej publikacji, takie jak: tytuł pracy, nazwiska autorów, nazwę instytucji - miejsca pochodzenia danej pracy, tytuł czasopisma oraz rok w którym dana praca została opublikowana, itd. Każde takie pole posiada swoje dwuliterowe oznakowanie. Jeśli takie oznaczenie wpiszemy po słowach kluczowych, wtedy słowa te będą wyszukiwane tylko w danym polu (np. tytule) wszystkich prac w bazie (ma to szczególne znaczenie przy korzystaniu z bazy Medline w trybie tekstowym).

Zachowywanie wyników poszukiwań z bazy Medline

Jeśli znajdziemy interesujące nas publikacje w bazie Medline istnieje kilka możliwości ich zachowania. Po pierwsze są to opcje udostępniane w samym miejscu w Internecie, gdzie baza ta jest zlokalizowana. Mogą to być np.:

• Display - wyświetl rezultaty przeszukiwania jako jeden długi dokument.
• E-mail - wyślij rezultaty przeszukiwania pocztą elektroniczną na podane konto pocztowe.
• Save - zachowaj od razu rezultaty przeszukiwania na lokalnym nośniku pamięci np. dysku twardym bądź dyskietce.

Jeśli wyniki przeszukiwań bazy Medline oglądamy w oknie przeglądarki możemy też użyć opcji samej przeglądarki WWW i np. wydać polecenia:

Print - wydrukowanie całej zawartości aktualnie oglądanej strony WWW lub
Save - zachowanie danej strony WWW jako dokumentu tekstowego lub jako pliku w języku html.

Trzecia możliwość polega na tym, że oglądając informacje tekstowe w oknie przeglądarki możemy podświetlić je za pomocą przeciągnięcia myszką, wydać polecenie Kopiuj (Copy) z zestawu Edycja (Edit) w pasku menu przeglądarki, a następnie wkleić (polecenie Wklej (Paste) z zestawu Edit [Edycja] edytora tekstu) na otworzonej czystej stronie nowego dokumentu dowolnego edytora tekstowego np. WordPad, MS Word, itd.

Na zakończenie

Bardzo szybki postęp wiedzy medycznej wymusza na każdym z nas lekarzy, powinność ciągłego wzbogacania i aktualizowania swojej wiedzy oraz doskonalenia praktycznych umiejętności. Jest to szczególnie istotne w sytuacji, kiedy nasz kraj stał się członkiem Unii Europejskiej i znaleźliśmy się w obliczu wspólnego, europejskiego rynku pracy i usług medycznych.